Zomaar wat wetenswaardigheden.

Over hygiëne bijvoorbeeld.
Kleine Sehale, het buurjongetje van 4 pist en poept in de yard als het hem uitkomt, trekt zijn broek op en speelt verder. Toiletten zijn grote omgekeerde cementen deksels met een gat erin, soms in een hokje, soms buiten. Er zijn ook “Franse” plees. WC papier is voor ferenzji!
Bij Robs huidige College is helemaal geen toilet! Men ontlast zich – indien noodzakelijk - buiten en veegt de billen met de vingers of met een voorradig stukje papier af. Aangezien er daar ook geen water is, verbaast het me dat er niet regelmatig een uitbraak van een enge ziekte plaatsvindt. Ik zit hier uitsluitend op ons eigen toilet, hoewel ik ook weleens onderweg naar huis overvallen werd door acute spuitpoep en niemand die daarvan opkeek.
Verder zijn er natuurlijk de enorme groene jongens die hier voortdurend aan allerlei neuzen hangen en met de vingers aan kleren of de grond worden afgeveegd. En het onbesnut niezen en hoesten zonder hand voor de mond.
Je ziet in het dorp mensen die hun gezicht, handen en voeten wassen met een keteltje water bijvoorbeeld. Als er een douche in of buitenshuis is, wordt die af en toe gebruikt. Onze buren, althans hun huishoudster, wast (kleren en lakens)frequent. Bij het bereiden van eten, bijvoorbeeld bij zoiets precairs als het slachten en verder verwerken van de doro (kip) gaat men, binnen de mogelijkheden, uiterst hygiënisch te werk.
Het vuilnis: als de ene cementzak op het binnenplaatsje vol is met vuil van onze twee huishoudens ( de andere staat al weken volgeladen met ezelvijgen te wachten op???) laadt kleine Tadju van 14 jaar die op haar rug. En zo gaan ze de poort uit: Abbaba als een matrone voorop en daarachter ezeltje Tadju. Binnen 5 minuten zijn ze terug, nu met een lege zak. Vermoedelijk wordt het afval geloosd in de droge rivierbedding vlakbij. Dat zie je overal in het stadje. We vinden weleens wat terug…
En dan last but not least het verhaal van een mede vso-ster die in Addis vroedvrouwen opleidt.
Het eerste wat ze ziet als ze de “kraamzaal” binnenkomt is een kat die zich doodgemoedereerd en uitgebreid zit te wassen. In de zaal zelf 10 vrouwen naast elkaar in volgorde van ontsluiting, zonder enige privacy plat op de rug en wijdbeens in de beugels. Een zaal vol kijkdozen.


Tadju
Kort nadat Lemlem voor haar huwelijk was vertrokken kwam Tadju als nieuwe hulp in de huishouding bij Ababa werken. Eerst dachten we dat ze door de moeder van Ababa was uitgezocht. Maar het bleek anders te zitten. Op een dag liepen Aba en Debashu langs het busstation. Daar kregen ze aanspraak met een vrouw en dochter. De vrouw was weduwe en ging trouwen met een nieuwe man. Die kreeg weer werk een heel eind verder in Tigray naar het noord-oosten. En hij wilde de dochter niet meenemen. De vrouw kwam niet uit Sekota, maar ging daar op zoek naar werk voor haar dochter, 14 jaar en dus net niet meer leerplichtig. Wat een toeval om onze familie daar dan tegen het lijf te lopen! De voorwaarden werden besproken en het meisje mocht zeggen of ze wel bij deze familie wilde werken. Ze krijgt kost en inwoning in de bijkeuken zonder raam (een hok dat als voorraadkast dient en waar o.a. ook de injeramachine staat) waar ze een matras neerlegt. Ze krijgt ook loon, maar ik weet niet hoeveel. Sinds die dag slaapt ze dus in het hok, kookt en wast, zorgt voor de kids (die ze voert) voor zover die dat toelaten, maakt koffie en vult de waterkannen, brengt de vuilnis weg en maakt ’s ochtends de yard schoon. En sindsdien heeft ze haar moeder niet meer gezien of gesproken, want een mobieltje heeft ze niet. Ze is nooit van de yard af, behalve om de jongste van de straat te plukken. Na de eerste paar weken is ze vrolijk en zoekt contact met ons, met José vooral, die er een dochter bij lijkt te hebben. Want zo’n soort aandacht krijgt ze in “haar huis” niet. Aba heeft haar geleerd wat hygiëne is, gaat vriendelijk met haar om en laat haar niet alles alleen doen. Het is een beetje zoals bij ons vroeger het meisje dat een dienstje had. Maar dan altijd buiten.
Lemlem heeft hier vijf jaar zo gewerkt voor ze haar definitieve “dienstje” vond. Hoe ze dat kon vinden? Horen we misschien nog wel eens. Zojuist is ze opgehaald om naar haar broer te gaan die uit een ander dorp is gekomen. Zij hoort dat als laatste.

Rob heeft het stukje over Tadju geschreven. Het valt me op dat er staat: “Aba laat haar niet alles alleen doen”. Zou mijn geliefde al zo goed geïntegreerd zijn dat hij Debashu helemaal vergeet in dit verhaal???

Falasha.
Ineens was het zover. Al op de eerste dag van onze aanwezigheid had D ons verteld dat er in de buurt Falasha gemeenschappen hadden gewoond (Joodse Ethiopiërs, afstammelingen van Koning Salomo) en dat er nog grafmonumenten moesten zijn. Hij zou ons er bij gelegenheid een keertje heenbrengen. En dat was dus vandaag. Hij moest naar één van de scholen in de streek waar derde jaars studenten hun stage volbrengen. Het zou zo’n beetje op de weg liggen. Dus daar gingen we, met de nieuwe College-auto die nu van tijdelijke nummerplaten is voorzien. Het landschap in de richting van Mekele bleek weer van een heel andere schoonheid dan rond Sekota en we waren al gauw verrukt van ons uitstapje. Het is een belevenis om een keer het stadje uit te kunnen naar een andere omgeving. Eerst vochtiger en daardoor begroeider, met terrassen waar net geoogst was, later juist nog droger en woestijnig. Daar komen dan ook de Baobabs tevoorschijn, die zich als dromedarissen indrinken. Grillige aardscheuren langs scherp uitgeslepen gorges geven diepte waar bergkammen met rare torentjes en andere schaakvormen boven uitsteken. Verscholen in schaduw van rots en boom liggen her en der kleine nederzettingen.
Onze eerste stop was bij een school die “Srael” heette. Aangezien de Ethiopiërs de “i” niet uitspreken is duidelijk waar dit naar verwijst. De school ligt dicht bij de rand van een plateau. Wie daar naar beneden gaat heeft niet alleen een fraai uitzicht, maar ziet ook drie monumenten op de plaats waar vroeger een Falasha begraafplaats was. Die zijn pas na 1980 geplaatst nadat alle Falasha reeds uit Ethiopië waren verdwenen. De laatsten zijn bij een historische en spectaculaire evacuatie uit Entebbe in 1976 weggehaald door het Israëlische leger. Maar aan de andere kant van de bergen is een veel fraaier en groter monument, met graven. Daar zouden we later op de dag nog heengaan. Terug langs de school danste en zong een groepje meisjes en een groepje jongens op het schoolveld dat het een lust was. Jammer dat ik bij de opnamen het geluid uit had staan…
Op naar de te bezoeken school. Een uur verder de bergen in. Maar eerst nog een stop bij een honingboer waar de chauffeur een hele emmer met 10 kilo vol haalde (later op de terugweg ergens anders nog één voor D.) We vonden blauw gesteende en talloze kristallijnen en amethist die overal op het veld liggen. Het stro hoog in vele bomen (foto) ligt er buiten het bereik van dieren voor de droge tijd (Noemen ze hier winter! Zomer is regentijd.) en ook buiten het bereik van de termieten die het ingekuild of op de grond bedreigen. De bomen vol fraaie vruchten in de vorm van grote mango’s bleken lege oneetbare vederlichte hulzen die op de huid branderige stof uit de steel afgeven. Zelf geen dier eet ze. ( foto)
De (school)kinderen in Zikuala, de naam van het stadje, bleken nóg veel minder streetwise te zijn dan in Sekota. Hier komen helemáál geen blanken, dus van “Money money” roepen hadden ze hier nog nooit gehoord (nou ééntje dan, heel bedeesd, toen we weg gingen) en er is véél meer ontzag. Er was in het begin zelfs angst bij sommigen te bespeuren als we te dichtbij kwamen. Dankzij de omacharme van José en de camera van Rob was die echter al gauw voorbij. Alle kleintjes wilden balpointbloemetjes op hun knuistjes, Kabouter Spillebeen en deze vuist op deze vuist werden gretig met José meegedaan en enige jongens wilden graag hun voetbalkennis delen met Rob, helemáál nadat duidelijk was dat wij uit Nederland kwamen. Dat wordt hier alom gezien als het land met de beste voetballers. Intussen had D. zijn gesprek met de studenten om na te gaan of ze hier alle kans kregen om hun praktijk op te doen en die ook grepen. (Er verdwijnt er wel eens een naar huis. Alle studenten zijn hier drie maanden of langer aan het dorp gebonden. Ze komen hier in het algemeen niet vandaan.) Na duizend handen en handjes te hebben geschud de auto weer in, op weg naar een koppie en een kleine lunch en daarna naar de enorme baobab aan een rand van het dorp. De “grot” in de holte van de stam is zo groot dat er met gemak een kleine gezinsauto in rond kan rijden. (Foto’s) Niemand weet hoe oud ie is. Een jongeman klom erin om voor ons een vrucht te pakken. Die is eetbaar, maar dat doen we niet: souvenir!
Het was al laat geworden. De tweede Falashaplek deden we vandaag niet meer. Die hebben we dus nog tegoed. Fijn!

Is de eerste sneeuw in NL al gevallen? Hoe dan ook: we wensen iedereen een vrolijke Klaas.