Waarom iets niet door kan gaan

Waarom iets niet door kan gaan/iemand niet kan komen op een les (betreft de docenten),dit zijn beslist geen smoezen, het is allemaal wáár.

- Er is een meeting (met stip op één – er is hier beslist een meeting disease)
- Moet naar een vriend in het ziekenhuis
- Er is markt (die is er elke dag, maar dinsdag is die het grootst)
- Moet vroeg lunchen, want heb vroege les vanmiddag
- Er is familie op bezoek
- Het is examenweek
- Het is de week voor de examenweek (er moeten examens worden ontworpen)
- Het is de week na de examenweek (er moeten examens worden nagekeken)
- Ik heb een overladen programma
- Ik moet een training geven
- Ik moet een training volgen
- Ik moe(s)t naar het wijkbureau
- Ik ben niet apart gewaarschuwd
- De aankondiging was al (te) lang geleden (drie weken bijvoorbeeld)
- Er was geen aankondiging de dag tevoren
De laatste twee zijn massaal en solide als “paar” in de cultuur verankerd:
In de eerste plaats is het onbeleefd om lang van te voren over iemands tijd te beschikken.
In de tweede plaats verandert er voortdurend van alles omdat, zoals al eens eerder vermeld, elke autoriteit op elk moment iedere lager geplaatste ergens voor kan oproepen. Je bent dus wel gek om van alles van tevoren te plannen, want dat frustreert je alleen maar.
In de derde plaats bestaan agenda’s hier wel (ik heb er wel honderd gezien in de storeroom…)maar gebruikt bijna niemand die. Afspraken in een orale cultuur worden mondeling en persoonlijk gemaakt en onthouden, meestal dan. Schriftelijke aankondigingen zijn nog geen afspraken en dan is een uitspraak als: “maar je hebt me niets gezegd” heel logisch. (Minder logisch is dat mij meestal niets wordt gezegd van plotselinge veranderingen en men ervan uitgaat dat ik iets wel heb “gehoord” of zo. Dat is beslist geen kwaadwillendheid. Inmiddels ben ik hier lang genoeg om er inderdaad een antenne voor te hebben ontwikkeld.) Nieuwe roosters voor een nieuw semester worden op de dag van ingang door alle docenten bestudeerd. Het enige dat bijna iedereen daarna bij zich heeft is een verkreukeld vodje waarop de eigen lesgebonden tijden staan. Alle andere afspraken worden mondeling gemaakt , zo ook vaak vaste bijeenkomsten, trainingen en meetings. Omdat die agenda’s niet worden gebruikt zorgt de schoolleiding dus ervoor dat daags voor een belangrijke bijeenkomst op de mededelingen muur en op verschillende deuren een gestempeld A4tje wordt geplakt: “Denk erom: daar en dan moet je er zijn voor dit of dat.” Hangt er niet zo iets dan is het vast niet belangrijk…
Bovendien heeft “punctualiteit” hier een specifieke betekenis: punctueel is degeen die doet wat op dat moment het meest voor de hand ligt vanuit het eigen belang/perspectief. Dus als je weet dat er toch geen sanctie staat of een niet zo erge op ergens niet (op tijd) zijn, kan alles belangrijker zijn, of leuker, of profijtelijker, of dwingender, of relaxter. Hier wordt niemand op zulk gedrag negatief of positief beoordeeld. Het is gewoon zo. Het plezierige is, dat er überhaupt niet zo gauw over anderen wordt geoordeeld. Moet ieder voor zich maar uitmaken.

Spullen.
Met spullen is hier iets heel merkwaardigs aan de hand.
Hergebruik is hier heel normaal en voor de meeste mensen ook noodzakelijk. Iets wat kapot is kan gemaakt worden. Materialen van kapotte spullen kunnen weer voor iets anders worden gebruikt. De creativiteit hierin is groot. Zo worden van autobanden schoenen gemaakt, van oude blikken vrolijke zeven en van twee onbruikbare plu’s weer één nieuwe.
Maar tegelijkertijd wordt er met spullen omgegaan of ze niets waard zijn. Kleding die kapot gaat, wordt in het algemeen niet versteld en je ziet dan ook Jan en Alleman met kapotte kleding lopen. Behalve als je heel arm bent en je billen door je kapotte broek komen. Dan zet je er een lap achter. Heb je een nieuwe balpen dan krast ie lekker in het tafelblad. Wat valt laat je liggen, of sterker nog, je gooit wat je even niet nodig hebt op de grond. Oud papier? Verbranden maar, of gewoon ergens stapelen, ergens laten vallen, met de wind weg laten waaien. (Dag)sloten zijn hier fenomenaal: ze zitten met één schroef vast of helemaal niet, want de schroeven passen niet in de aanwezige gaten, waardoor je regelmatig een obstructie moet verhelpen. De deur van ons huis kent zo zijn eigen gebruiksaanwijzing, óók na vervanging van het (nacht)slot dat het helemaal niet meer deed. Ze zijn hier trouwens gek op grendels.
Het milieu is helemaal geen issue. Wat echt niet meer bruikbaar c.q. nodig is dump je ergens. Dat geldt ook in en rond huis. Sinaasappel- en andere pitten spuug je (binnen) uit in willekeurige richting. Snoepwikkels en ander verpakkingsmateriaal werk je achteloos op de grond. Zakje leeg? Idem dito. Er is wel iemand die het tzt weer wegwerkt. (T. dus.) Antennemateriaal vinden we her en der in de yard. De vuilniszak is vol en we hebben er een andere naast gezet, maar T blijft vrolijk afval gooien in de volle, dus overlopende zak. Oude plastic schoenen? Op het dak – gooien is leuk. Heel erg onbruikbaar kapotte broek? In de boom. Of gewoon ergens tussen de schaarse plantenbakken. Schaap geslacht? Wat moeten we met die schedel? Ergens in het stof. We vinden vaak halve onderpoten op de paden.

Een nieuwe vriend.
Na afloop van een training voor schoolhoofden uit de omgeving van Sekota die ik een keer bijwoonde sprak één van hen mij aan. Een jonge jongen. Of hij mijn telefoonnummer hebben mocht en me een keer mocht bellen. Zo’n vraag krijg ik wel vaker. Soms geef ik mijn nummer, soms niet. Het hangt vooral af van de mate van beheersing van het Engels voor zover ik dat gauw kan horen. Telefoon-Engels is nog moeilijker te volgen dan real life Engels. Ik gaf mijn nummer. Tot mijn verbazing belde hij mij na twee dagen al op: of we konden afspreken rond lunchtijd. Voor lunch kon ik niet, maar daarna wel. Samen liepen José en ik naar de afgesproken plek waar we onze nieuwe vriend aantroffen. Hij had lang gewacht. We hadden een plezierig gesprek, onder het genot van een koppie thee. Tussendoor kwam een oude vriend langs die ons uitbundig en omstandig omhelsde, maar daarover later meer. We spraken af elkaar op een later moment, als hij weer eens in Sekota was, nog eens te ontmoeten. De volgende dag belde hij weer. Hij was terug in zijn dorp buiten Sekota en vroeg wat ik wilde hebben. Wat ik wilde hebben? Niks. Maar hij drong aan, wilde absoluut dat ik iets zou aannemen. Hij noemde van alles. Nu was ik juist op zoek geweest naar goede honing, maar had die niet gevonden en dat was nu net één van de dingen waarmee hij aandrong. Nou goed dan, een potje honing. De volgende dag belde hij weer. Voor een afspraak op dezelfde plaats. Hoe laat? OK, 12 uur, kunnen we samen lunchen. José gebeld. Komt ook. 12 uur geen nieuwe vriend. Kwart over: geen nieuwe vriend. Bellen dan maar. Wat? O, nee, dat heb ik verkeerd begrepen. Hij is helemaal niet in Sekota! Maar hij heeft wel iets laten bezorgen in het etablissement van afspraak. Daar moet ik maar even vragen! Hè, vragen? Ja, ze weten ervan. O, nou dat zal ik doen. En ja, er was een flinke zak voor me, flink looiig ook. We lieten ‘m dicht voor vervoer naar huis, maar voelden een pot met zeker 2,5 kilo honing en een paar kilo bananen. Jezus. Dat is veel te veel. Moeten we dat aannemen? Ja, we kunnen het moeilijk hier laten, dat slaat ook nergens op. Belt onze vriend alweer. Of we het hebben ontvangen? Ja hoor, maar zo veel wilden we niet! Niks te maren. Je bent mijn vriend, het is niks te veel. Je vond honing toch lekker? Ik put me uit in bedanken en ja, wat moet ik meer? Ik bel nog wel, zegt de nieuwe vriend. José naar huis met de zware last en ik naar school.
Laat in de middag vind ik bij thuiskomst de envelop die ook in het pakket zat. Aan Mr. Rob gericht dus José heeft hem nog niet geopend. Ja, wat zal daar nu weer in staan? Het roept enige spanning op, iets tussen een Sinterklaaspakje, een date en een examen in. We laten hem nog even dicht. Eerst maar even zitten na de prachtige witte – de beste – honing te hebben bekeken èn geproefd. Heerlijk! Maar die envelop moet open. Er zit een lange brief in. Het kost moeite om hem te ontcijferen, het Engels is soms on(na)volgbaar: “Dear to my best friend Mr. Rob and his hom wife how are you to health?” Dit is een makkelijke zin. Hij legt uit dat als de honing lekker is hij voor nog een pot zal zorgen en dat hij me weer zal bellen en dat hij voor zichzelf belangrijke doelen heeft met zichzelf bij mij te introduceren. En het belangrijkste: “I have a dream” twee keer met grote letters. En die droom is naar een ander land gaan.
Tja, wat verwacht hij nu van ons? Dat kunnen we niet even voor hem regelen. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we geen verwachtingen wekken en toch op een steunende manier ingaan op zijn droom? Want die is echt. Zo echt als de honing. We moeten hem schriftelijk antwoorden op zijn brief, via email. Telefonisch gaat echt niet. We schrijven een brief waarin we hem vooral vragen zijn droom wat nader te concretiseren en waarin we heel precies aangeven wat het weinige is dat we voor hem zouden kunnen doen. Het kost enig heen-en-weer gebel en gefacebook voor we eindelijk het juiste email adres hebben, maar dat lukt. En hij schrijft terug. Dat hij graag een jaar of 4 naar elders zou willen en dan weer terug naar Ethiopië want hij houdt van zijn land. En dat de volgende keer José iets mag kiezen. We hebben nog niet geantwoord of ik krijg een tekstbericht van hem, dat hij weer een pakje heeft laten bezorgen, met eieren dit keer…ik tekst hem terug dan ik me bezwaard voel en dat het echt te veel is. Dan belt hij dat ik me niet bezwaard moet voelen, want dat hij genoeg verdient en dat wat hij stuurt bij hem bijna niks kost en dat ik zijn vriend ben en goed voor hem ben…ik bezweer hem echt niks meer te sturen. Maar je moet die eieren wel gaan halen, ze liggen voor je klaar. Ja goed, maar stuur niks en beloof dat we samen lunchen als je weer in Sekota bent.
Dat is goed.

Een oude vriend. Over de bergbewoner die naar het College komt.
We zitten te kletsen met onze nieuwe vriend als een oude langskomt. Ik (Rob) ben al twee keer bij hem in het dorp op de berg geweest. De eerste keer maakte ik er foto’s en de tweede keer bracht ik de afdrukken. Een bijzondere gebeurtenis voor hem en zijn vrouw, zijn schoonzuster, hun moeder. Er was nog nooit een Ferenji in hun huisje geweest en al helemaal niet eentje die nog terugkwam om foto’s te brengen ook. Hij bezwoer me na de vastentijd met mijn vrouw terug te komen voor een maaltijd. De meeste bergdorp bewoners komen regelmatig naar Sekota om spullen te kopen of te verkopen. Het is een kilometer of vijf lopen. Zo ontmoetten wij elkaar nu weer. Hij omhelsde eerst mij en daarna José enthousiast, onderwijl roepend dat wij zulke goede mensen zijn, ons bijna niet loslatend. De gebruikelijke opeenhoping van starende omstanders was daar. Zijn zoon (?) was bij hem en leek wat verlegen met de situatie want hij wilde hem daar weg hebben. Maar dat liet onze oude vriend zich niet zeggen. Hij maakte duidelijk dat wij de berg op moesten komen naar zijn huis! Nadat we hem verzekerd hadden dat te zullen doen als onze zoon er ook was, wilde hij nog mijn telefoonnummer hebben. Via zijn zoon lukte dat allemaal wel.
De volgende dag werd ik gebeld op het College door de zoon. Die wilde weten waar ik uithing, want zijn vader kwam me bezoeken. Omdat ik een klas had de komende anderhalf uur lag dat wat moeilijk. Maar nee hoor, dan zou onze oude vriend gewoon op me wachten. Waar ik was dus. Nou, op het College. Ja, dat weet de oude vriend wel te vinden. OK. Anderhalf uur later boog ik me over de balustrade van de gang langs mijn lokaal en op een afstandje beneden zag ik onze oude vriend omringd door onze guards en sommige studenten, druk pratend en gesticulerend. Ik verried mijn positie en het gesticuleren nam toe. Naar beneden lopend vroeg ik me af wat ik in Godsnaam met de situatie aan moest. Enfin, ik laat het maar op me afkomen. De scene van gisteren herhaalde zich met omhelzingen, rugkloppen en complimenten roepen naar omstanders. Ook hier had zich inmiddels een respectabele groep nieuwsgierigen gemeld. Gelukkig schoot een collega me te hulp om te vertalen. Er is sinds kort een theehuis op het terrein en ik stelde voor daar een koppie te gaan drinken. Zo geschiedde. Onze oude vriend bleef aan iedereen van alles uitleggen over onze relatie. Ik wist niet wat verder te doen. Maar mijn collega redde me door te vertellen dat ik weldra een nieuwe klas had en nu dus weer weg moest. We namen hartelijk afscheid, tot op de berg!

En nu is Sam bij ons. Dankzij de als het er op aankomt wonderlijk efficiënte werkwijze op het vliegveld van Addis waren 40 minuten genoeg om de overstap te maken van de Internationale naar de nationale vlucht naar Lalibela. Dus lopen we nu met onze kleine grote zoon trots door Sekota, waar ineens weer meer boksen moeten worden gegeven en het money money weer vaker klinkt. En we eten KAAS!
Morgen is het hier Pasen (Fassika genaamd, net als de vastentijd eraan voorafgaand) en zijn we de hele dag onder de pannen, uitgenodigd door drie verschillende families. Het gerucht gaat dat we dan met ingewanden gevulde schapenmaag moeten eten. Lekker!
Overmorgen klimmen we de berg op naar de oude vriend. Zo hebben we het nog reuze druk in onze vakantie!
Volgende week starten we een rondreis samen door het noorden en sluiten die af met een vlucht naar Addis waar ons een VSO “leavers workshop” wacht. Want ja, het einde komt nu al aardig dichtbij. De komende drie weken waarschijnlijk geen blogs dus. Hèhè, eindelijk rust voor jullie!


The views expressed in this blog are the authors’ own and do not necessarily reflect those of VSO.