Over eten en niet eten

Over eten:
Zoals gezegd is het hier hoog en droog in het noorden en bestaat het voedsel overwegend uit granen en peulvruchten. Het regenseizoen ( de zomer dus) is goed geweest dit jaar en de graanoogst mogelijk voldoende om geen buitenlandse hulp te hoeven vragen. Daar is men blij mee.
De maaltijd bestaat vrijwel altijd uit injera, de wat zurig gegiste zompige dikke pannenkoek met daarop Chiro Wat, een prutje van oranje linzen met een kruidenmengsel ( de chiro), met name in vastenperiodes als er geen vlees gegeten wordt. Best lekker en vast ook heel gezond. Variaties daarop zijn prutjes met bruine linzen ( alle linzen zijn klein en fijn) en gele spliterwten. Je kunt het vergelijken met onze dagelijkse boterham met kaas. Op de injera verschijnt af en toe ook een (tomaten)salade of wat gestoofde kool of wortel. Verder zijn er rijst, pasta en allerlei granen, die zowel in gemalen toestand verwerkt als geroosterd worden gegeten. Het zelfgebakken (“cultural”) brood is wit en buitengewoon klef, alsof het nog niet gaar is. Het wordt beschouwd als een delicatesse omdat het zacht is. Maar men bakt ook pita- en chapati-achtig brood. Ik prefereer – als tussendoortje - de geroosterde tarwe (kolo), soms met wat pinda’s erdoor. En er zijn kleine, iets minder kleffe witte broodjes, die we meestal roosteren.
Groente en fruit is beperkt verkrijgbaar, maar uien, knoflook, gember en peper vormen een aanzienlijk en vast bestanddeel van alle “wats” (sauzen). Het is nu tomatentijd . Een duppie (2 birr) , tot 6 birr – voor een kilo, afhankelijk van grootte en kwaliteit – de kleintjes zijn het goedkoopst, bij ons de dure cherries. De salades die we (ja, hier José dus) maken van tomaten, kool, wortel en biet, al dan niet in combinatie met gekookte peulvruchten, rijst, pasta of aardappel en/of ei worden door de buren met enig wantrouwen bekeken. De soepen worden in ieder geval herkend, maar zoals wij van alles minimaal twee hapjes moeten proeven , hangen zij hier de welbekende boer uit. Op dinsdag en zaterdag is er frisée-sla te vinden. Denk daarbij niet aan onze prachtige kroppen, maar aan zielige sliertjes aan wortelpennen. Ook zie je dan wel spinazie- of koolachtig blad, wat evenwel zo bitter is als de pest. Beide soorten vergen veel aandacht: wassen, schonen, drogen en verder bewerken. Maar dan heb je ook wat! (Wat is het toch onhandig om niet gewoon een kraan in de keuken te hebben. Waaruit dan ook nog gewoon altijd water komt!!)
Meer groente dan de bovengenoemde is eenvoudig niet verkrijgbaar. Variëren is dus een lastige kwestie. Fruit is er nauwelijks.. Ik eet eigenlijk vooral lomi ( limoen ). Soms zijn er taaie sinaasappels. En nu komen de papaya’s en guaves. Hou ik niet zo van…maar Rob wel.. Bananen zijn er altijd en vormen Robs ontbijt.
Gesnoept wordt er weinig, dwz het bewerkte snoepgoed zoals wij dat kennen van Haribo, Mars e.d is hier schaars en relatief erg duur. Wel wordt er bij de koffie thuis, dus ook na de lunch met buurvrouwen onder elkaar, altijd iets lekkers geserveerd. Meestal zelfgemaakte popcorn, kolo, klef witbrood, heerlijke honing. Die honing is beroemd in onze bergachtige streek en men is er buitenissig fier op!
Alles is in principe biologisch. Heel gezond dus en het doet me wel denken aan mijn macrobiotische periode. Jammer dan weer dat de koffie en thee gewoonlijk mierzoet wordt gereserveerd. Maar je kunt natuurlijk altijd “ sikuwar yelelo” vragen.
Vlees: een aantal butcheries ( zo’n hokkie met een dood beest en een mannetje met een paar grote messen en een snijplank) grenst vaak aan een restaurant. In “ons hokkie” zit , achter de slager, ook nog een vrouwtje. Haar taak is af te rekenen. Of dit uit hygiënische of andere overwegingen zo geregeld is, blijft de vraag. Het is daarbinnen in ieder geval een drukte van belang.
Je kunt natuurlijk je vlees bestellen en mee naar huis nemen, maar je kunt ook bijvoorbeeld een portie kitfo ( gehakte biefstuk) bestellen om in het restaurant op te eten. Dan snijdt die man een mooi stukkie van de koe en hakt dat met twee messen heel fijn. Je kunt kiezen of je dat rauw dan wel gebakken op je injera wil. En je krijgt er dan wat kruiden en een olieachtig sausje bij. Wij eten erg weinig vlees, maar vragen dan doorgaans kitfo omdat het vlees nogal taai is. Het is zo vers dat het inderdaad rauw te eten is. Niet zeuren over een ijverige stoelgang..
Regelmatig is er buiten de vastentijd ook vlees op straat te koop als er weer een koe geslacht is. Geiten worden alleen op bestelling geslacht ( je koopt een geit en die breng je naar een slachter, of dat doe je zelf) en dan gaat het vlees dus mee naar het huis van de betaler. Kippen slacht je zelf.
Op de markt kun je soms verse boter kopen die bewaard wordt in een soort trommeltjes van huid. Zelf een bakje meenemen. Net als voor de melk die af en toe te koop is. Ik heb een litertje tot matig gelukte irgo (yoghurt) weten te brengen. Echte kaas is onbekend. Overigens smeren ze die boter hier in hun haar en het werd ons afgeraden om hem ongefilterd te eten. We eten er niet veel van, maar het bekomt ons best..
Eieren zijn er meer dan voldoende. Wij eten veeeeel eieren!
Drank: Rob drinkt aangemaakte limonade (letterlijk duur suikerwater) en water en José bier en gin ( daar is die lomi voor!) Volgende project: limoenen uitpersen en mengen met suiker voor echte limonade!

Dus : geen yoghurt, kwark, kaas, noten, geen lekker kippetje zonder dat je daarvoor eigenhandig een moord moet begaan. Geen chocolade, geen ijs, geen chips. Geen lekkere artisjokken, erwtjes, koolrabi,spinazie, witlof, paprika’s , kroppen sla, komkommers en al die andere verrukkelijke groente. Geen augurken, geen Turkse hapjes olijven, wijn. Geen biefstukje, worstje, cereals, vis (oh vis..). En verzin de rest er zelf maar bij.

Alle mensen waar we mee gegeten hebben of die we zien eten, verstouwen enorme hoeveelheden. Als wij halverwege opgeven krijgen we een stortvloed aan vragen. Is het niet lekker? Willen we iets anders? Waarom eten we niet? Overigens wordt er in het algemeen eerst gegeten en daarna gedronken ( jullie herinneren je wellicht nog de combi rode wijn en cola voor een goede spijsvertering?)
Het is natuurlijk niet zo gek; dat vele eten. Het is hier voor heel veel mensen een hard bestaan. Als je de hele dag achter een kudde aan jaagt in de bergen zorg je wel dat je je buik rond eet als er eten is. Je weet nooit wanneer en wat je opnieuw te eten krijgt.
Wij zouden hier met gemak meer kunnen afvallen, maar ik let er erg op dat we voldoende eiwitten, vetten en koolhydraten binnenkrijgen. Zoals bijvoorbeeld van pindakaas en creamed coconut (alles uit Addis meegenomen of gekregen). Er zijn genoeg verhalen over sterk afgevallen en chronisch ziekige volunteers. Heb je geen bal aan!
Ik (José) schrijf dagelijks op wat we eten. Het zal me achteraf nog verrassen wat ik voor combi’s heb weten te maken. Een meegenomen Allerhande van september jl wekte vooral veel aahs en oohs (konjo! = geweldig!) op. Is ook belachelijk wat er in Holland allemaal te krijgen is….( Beetje kinnesinne?)

- Vasten. Er wordt veel en met overtuiging gevast. Sowieso elke woensdag en vrijdag en in totaal zo’n 250 dagen per jaar , inclusief de langste periode voor Pasen. Vasten betekent dat je tot 12 uur ’s middags niets nuttigt en verder geen dierlijke producten tot je neemt. (De boter mag nog wel in het haar, maar niet meer in het eten!)
Momenteel is er een vastenperiode gaande van 45 dagen tot aan Kerstmis op 6 of 7 Januari. We vragen ons af of twee vastendagen elke week, op woensdag en vrijdag, alsmede de lange vastenperiodes in dit land ingegeven zijn door de religie, of dat de religie van de nood een deugd heeft gemaakt.
Jullie snappen dat ik momenteel echt een valide excuus heb om die kip niet te slachten. Dat kan toch niet op ons met orthodoxe Christenen gedeelde plaatsje !!! Maar na onze vakantie ga ik er een te grazen nemen!

Nagekomen bericht:
Pas aangekomen: een enorm pak uit Nederland, van onze vrienden van de Amsterdamse Lichtbond, vol met spullen om te gebruiken met kinderen in onze omgeving en om de Engelse boekenkast van het College te spekken. Hulde en veel dank!!
Soms is het later verstuurde pak er eerder dan het eerder verstuurde, merken wij. Een leuk pakket van een Sint uit De Bilt verwachten we nog!

We wensen iedereen alvast een mooie Kerst en een zonnig en gezond 2013!